Margriet Smulders

MARGRIET SMULDERS Het thema lust en verleiding speelt altijd een grote rol in het werk van Margriet Smulders. Als je voor haar imposante foto’s staat, krijg je het gevoel naar binnen gezogen te worden. Het is onmogelijk onberoerd te blijven. De werken lijken te pulseren van kleur en leven. Grote weelderige composities verlokken de kijker en voeren speels zijn oog van detail naar detail. Je ervaart een spel van kleuren, vormen, licht en reflecties die in hun beweging geboorte, bloei en
verval verbeelden. In haar werken gebruikt Smulders vooral exotische bloemen en fruit. Bij de opstellingen wordt op geraffineerde wijze gebruik gemaakt van gekleurde draperieën, water en spiegels. Het resultaat lijkt een detail te zijn uit een raadselachtige sprookjeswereld. Hoewel in deze surrealistische landschappen geen mensen voorkomen, lijken de werken een verhaal te vertellen of een betekenis in zich te dragen. Al jaren geldt Smulders als één van Nederlands belangrijkste vrouwelijke kunstenaars. Een groot aantal tentoonstellingen in diverse musea in binnen en buitenland vielen haar ten deel. Zelf mocht ik met Margriet Smulders een tentoonstelling van haar werken maken in het Erasmushuis in Jakarta.

Margriet Smulders groeit op in een kunstzinnig gezin. Als dromerige tiener tekent ze haar schoolboeken al vol bloemenkrullen en bladmotieven. Na haar kandidaats psychologie aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen blijft de kunst trekken en meldt ze zich ook aan bij de Academie voor Beeldende Kunsten in Arnhem. In het links georiënteerde Nijmegen ontwikkelt ze zich tot eigenzinnige zelfbewuste jonge vrouw met tegenstrijdige gevoelens over de wereld om haar heen. Ze verbaast zich over het gemak waarmee jonge vrouwen zich in het burgerlijke keurslijf van de maatschappelijke verwachting laten drukken, maar tegelijkertijd zet ze zich af tegen het in die tijd in Nijmegen heersende tuinbroeken feminisme . Het brengt bij haar een haat-liefde verhouding teweeg met zaken die als typisch vrouwelijk worden gezien: huishouden, kinderen krijgen en moederschap. Meer en meer wordt het op speelse en humoristische wijze aan de kaak stellen van deze vrouwelijke
rolpatronen de leidraad van haar werk. Al tijdens haar opleiding vindt ze in de schilder- en tekenkunst niet de juiste middelen om zich uit te drukken. Ze kiest voor het maken van installaties en spelenderwijs begint ze met fotograferen. Ze figureert zelf, zwanger of met haar gezin, in foto s die op geraffineerde wijze de maatschappelijke verwachtingspatronen over gezin en moederschap op de hak nemen. Ook bouwt ze installaties die ze vult met op rommelmarkten gevonden materialen. Trouvailles en accessoires die als typisch vrouwelijk te boek staan. Kitscherige sentimentele kamertjes vol prullaria, miniwerelden die met humor en overdrijving de kleinburgerlijkheid van de maatschappelijke verwachtingen bespotten. Met haar foto’s maakt ze al snel naam en grote publieke opdrachten, zoals van de Katholieke Universiteit Nijmegen en uitzendconcern Randstad, vallen haar ten deel. De serie Maternité , waarin ze op verfrissende wijze haar visie geeft op moederschap en gezinsleven, wordt in Londen, Wenen en Parijs geëxposeerd. Onder verzamelaars en musea in Nederland rijst haar ster. Smulders werk wordt opgenomen in een groot aantal museale, privé- en bedrijfscollecties. Regelmatig wordt haar werk door de Nederlandse musea getoond. Hoewel Smulders als één van de meest vooraanstaande Nederlandse fotografen van dit moment wordt beschouwd, heeft ze moeite met de titel fotograaf . Ze ziet zichzelf veel meer als een schilder die met een camera werkt: van fotografen wordt verwacht dat ze de bestaande werkelijkheid fotograferen. Ik creëer mijn eigen werkelijkheid, ik bouw een toneel, dat is meer iets voor een schilder . De stillevens van Smulders laten een heldere ontwikkeling zien. In de eerste werken waarin ze bloemen gebruikt, lijken deze haast als vrouwen te figureren. Het zijn een soort portretten waarbij een enkele bloem zich op wulpse wijze in een kitscherig vaasje aan de kijker toont. In de loop van de tijd gaat ze meer bloemen gebruiken, het worden bijna groepsportretten. Als toeschouwer is het je onmiddellijk helder: de foto s van Smulders zijn meer dan smakelijke kijkplaatjes. Onder hun zinnelijke uiterlijk verbergen ze een betekenisvol verhaal. Met grote zorgvuldigheid zijn de werken door Smulders dan ook van titels voorzien. In 2000 ontstaat de serie Sirene, verlangen en verleiding , waarin de werken geïnspireerd zijn door en vernoemd zijn naar figuren uit de Griekse mythologie. In de tentoonstelling De verleiding van flora wordt het werk van Margriet Smulders gepresenteerd als vertegenwoordiger van een typisch Nederlands genre, het bloemstilleven. Hoewel de hedendaagse stillevens van Margriet veel uitbundiger en barokker lijken dan die van haar 17e eeuwse voorgangers, zijn er ook duidelijke overeenkomsten. De 17e eeuwse bloemstillevens zijn vaak meer dan mooie natuurverbeeldingen die de virtuositeit van de schilder laten zien. Het zijn ook werken met een moralistische betekenis. De vergankelijkheid van de tere kort bloeiende bloemen wezen de mensen uit die tijd op hun sterfelijkheid. Ook de werken van Margriet Smulders hebben deze dubbele bodem, ondanks de verleidelijkheid waarmee ze zich presenteren. In recentere werken laat ze zich inspireren door gedichten van Charles Beaudelaire of William Shakespeare. Smulders blijft zich technisch voortdurend ontwikkelen. Al experimenterend worden de composities rijker en ingenieuzer. Spiegels, draperieën, schelpen en water zorgen voor vervreemdende effecten. Zelfontworpen glazen objecten waar vloeistoffen over heen gegoten worden, geven de werken beweging en dynamiek. Met grote zorgvuldigheid wordt het te fotograferen toneel georkestreerd. De foto die Smulders er van maakt is puur, hij wordt niet achteraf bewerkt of digitaal gemanipuleerd. Een ongekende prestatie, als je de toverachtige en picturale kwaliteiten ervaart die ze in haar foto s weet te bereiken. Tussen 2005 en 2008 wordt Smulders geconfronteerd met een aantal aangrijpende persoonlijke tragedies. Ze verwerkt deze donkere periodes met broeierige vanitas-achtige werken, waarin de kleuren bloedrood en bruin sterk domineren. Als Smulders de tegenslagen overwonnen heeft, worden haar foto s weer kleuriger en lichtvoetiger. Toch zijn er duidelijke verschillen met de werken van voor 2005. Geheimzinnige mistige partijen geven de werken rust en iets spiritueels. Meer nog dan de materie fotografeert ze zijn vervormde reflectie. Het werk oogt hierdoor nog schilderachtiger en abstracter. Margriet Smulders: schilderen met de camera.

Van 27 januari 2022 tot en met 8 mei 2022 ia onder de titel 'Fruits de Rococo' een uitgebreide keuze van werken door Margriet Smulders te zien in Slot Zeist

Frank Welkenhuysen